Historia Sądu Rejonowego w Tarnobrzegu lata 1867 – 2008 r.
I. Okres zaborów.
Historia tarnobrzeskiego Sądu sięga lat sześćdziesiątych XIX w. C.k. Sąd Powiatowy w Tarnobrzegu utworzony został jako jeden z pierwszych w Galicji, bo już w 1867r. Podstawą organizacji sądownictwa powszechnego w zaborze austriackim były: patent cesarski z dnia 3 maja 1853r. zawierający instrukcję sądową, rozporządzenie Ministrów Spraw Wewnętrznych Sprawiedliwości i Skarbu z dnia 24 kwietnia 1854r. o rozmieszczeniu sądów oraz ustawa z dnia 11 czerwca 1868r. dot. organizacji sądów powiatowych. Pierwszym sędzią i zarazem kierownikiem Sądu Powiatowego w Tarnobrzegu został Władysław Szmydziński. Wcześniej piastował on funkcję Starosty Tarnobrzeskiego. W pierwotnej obsadzie etatowej Sądu było także dwóch adiunktów: Edmund Petryński i Henryk Roszewski, dwóch kancelistów: Konstanty Skibiński i Hipolit Moszyński oraz dwóch woźnych. Pierwszym adwokatem praktykującym w okręgu właściwości Sądu tarnobrzeskiego był natomiast mecenas Edward Niesiołowski. W tym czasie Sąd Powiatowy nie miał jeszcze własnej siedziby i wynajmował pomieszczenia klasztorne od Zakonu Dominikanów.
W 1872r. nastąpiła pierwsza (i niestety nie ostatnia, gdyż w tej materii historia zdaje się zataczać koło) redukcja etatów o połowę. Dotyczyło to etatów adiunktów i kancelistów.
Najbliższe lata dowiodły jak błędna była to decyzja. Już początek lat 80-tych XIX w. przyniósł zmianę na stanowisku sędziego i kierownika Sądu, którym został Józef Cyga. Drugim sędzią był Franciszek Reiss, adiunktem Andrzej Kozik, auskultantami: dr praw Franciszek Mitelski i Władysław Chudziński, kancelistą do prowadzenia ksiąg gruntowych Jan Machowicz, zaś drugim kancelistą Ignacy Suchoński. Przyczyną takiej rozbudowy kadrowej Sądu Powiatowego w Tarnobrzegu była stale rosnąca liczba spraw. W roku 1882 wniesiono i rozpatrzono 9208 spraw cywilnych, 86 spraw spadkowych zwanych spisami, 158 spraw prowizorycznych, 2354 drobne sprawy gruntowe, 550 spornych spraw spadkowych, 5285 spraw karnych, 403 sprawy o zbrodnie i 1823 sprawy wykroczeniowe. Trzy lata później, czyli w 1885r. rozpatrzono już 13 054 sprawy cywilne, wydano 103 postanowienia o poprawienie akt i dokumentów, 3521 postanowień korygujących oświadczenia, 724 wyroki spadkowe i 163 spisowe, 5666 karnych, osądzono 259 zbrodni i 2369 wykroczeń oraz zlecono 5555 rekwizycji komornikowi. W kolejnych latach liczba spraw nadal rosła. Jak podają ówczesne źródła, sędziowie i adiunkci aby podołać nawałowi pracy, musieli pracować nawet po 14 godzin dziennie.
Akt zwolnienia nieruchomości Wielowieś z obciążenia hipotecznego - Dzików 17.11.1898 r.
W tym miejscu nie od rzeczy będzie nawiązanie do współczesności. Jakkolwiek od opisywanych czasów minęło aż -odpowiednio 125 i 122 lata i zmieniło się prawie wszystko (stosunki społeczne i gospodarcze, przepisy prawa materialnego, procedury, struktura sądownictwa, technika, mentalność pracowników sądu i stron, itp.), ciekawym zabiegiem będzie porównanie wielkości wpływu. I tak, w 1882 r. Sąd Powiatowy w Tarnobrzegu rozpoznał łącznie 19 867 spraw wszelkiego rodzaju. W 1885r. liczba spraw rozpoznanych wzrosła aż do 25 859. Natomiast łączny wpływ wszystkich spraw do Sądu Rejonowego w Tarnobrzegu w roku 2007r. wyniósł 27 615, a liczba spraw załatwionych 28 504.
Na powyższy wpływ składały się: sprawy karne i wykroczeniowe – 5359, cywilne – 4261, cywilno –rodzinne 1458, pracownicze – 155, ubezpieczeniowe – 236, gospodarcze – 1424, upadłościowe i układowe – 53, nieletnich – 456 i wieczystoksięgowe - 14 213. Sąd Rejonowy w Tarnobrzegu posiadał w tej dacie: 21 etatów sędziowskich, 3 referendarskie, 4 asystenckie, 13 kuratorskich, 52,5 etatów pracowników administracyjnych i 5 obsługi. Nadto zatrudniano dodatkowo kilkanaście osób na podstawie umów zlecenia. Mając świadomość braku podstaw metodologicznych do wysnuwania na podstawie tego rodzaju porównań, daleko idących wniosków – jeden wniosek nasuwa się nieodparcie. Sprawność i pracowitość ówczesnych pracowników tarnobrzeskiego wymiaru sprawiedliwości musi po dziś dzień budzić podziw.
Testament urzędowy w języku łacińskim - Wielowieś – 18.04.1898 r.
Rozbudowie kadrowej Sądu tarnobrzeskiego towarzyszyła budowa nowego gmachu Sądu i aresztu. Budynek ten ukończono w latach 1888-1890. W siedzibie C.k. Sądu Powiatowego umieszczono także kancelarię notarialną. Głównym animatorem budowy był były sędzia naszego Sądu i jego kierownik Erazm Tałasiewicz (1838-1896). To dzięki jego osobistym staraniom i godności piastowanej wówczas funkcji, tj. radcy sądowego Wyższego Sądu Krajowego w Krakowie, rozpoczęto i ukończono inwestycję. Za to i inne zasługi Erazma Tałasiewicza (pochowanego na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie) dla miasta Tarnobrzega, nadano mu tytuł honorowego obywatela.
Protokół spadkowy z 1916 r.
Rok 1897 to kolejna kompleksowa reorganizacja sądów powiatowych w Galicji. Wprowadziła ją ustawa z 27 listopada 1896 r. Każdy sąd powiatowy obsadzony był jednym sędzią powiatowym (naczelnikiem sądu powiatowego) i w miarę potrzeb dodatkową liczbą sędziów samoistnych. W obsadzie etatowej przewidywano stanowiska urzędników pomocniczych sędziów, urzędników kancelaryjnych i pomocników kancelaryjnych. Byli to m.in.: adiunkci, auskulanci, oficjałowie sądowi, starsi oficjałowie sądowi, kanceliści i woźni. Podstawowa struktura organizacyjna przewidywała: jednego sędziego, 4 adiunktów, 4 kancelistów i 4 woźnych. W założeniu reformy miało to umożliwić tworzenie 4 zespołów orzekających z adiunktami na czele. Sądy powiatowe rozstrzygały wówczas spory o roszczenia majątkowe, spory o ustalenie ojcostwa,o oznaczenie i sprostowanie granicy dóbr nieruchomych, o służebność mieszkania, o naruszenie posiadania, z umów najmu i dzierżawy oraz spory z powodu wad u zwierząt. Zajmowały się także sprawami spadkowymi, ustanawiały opiekunów i kuratorów oraz udzielały zezwoleń na rozwód. Sądy prowadziły również księgi gruntowe, wpisy do rejestru handlowego i do rejestru stowarzyszeń.
Początek XX w. przyniósł kolejne zmiany w organizacji Sądu Powiatowego w Tarnobrzegu. Utworzono wówczas etat sekretarza sądu i przydzielono 5 etatów adiunktów. Obsadzono stanowiska starszych oficjałów sądowych.
Dekret dziedzictwa Sądu Powiatowego w Tarnobrzegu z 1916 r.
Odpis powyższego dekretu
Następna reorganizacja struktury sądownictwa miała miejsce w roku 1910. Wprowadzono stanowisko naczelnika sądu. Na podstawie szematyzmu z tamtego czasu możliwe jest dokładne odtworzenie obsady etatowej naszego Sądu. Naczelnikiem był radca sądu Krajowego Edmund Hartman, sędzią powiatowym Józef Chalcarz, a sędziami: Stanisław Bochniewicz i Franciszek Kurtyka oraz doktorzy praw; Henryk Matusiński, Władysław Samołyk i Rudolf Stuhr. Starszym oficjałem sądowym był Stanisław Gajewski, oficjałem Stanisław Stanowski, a kancelistami: Adam Domański, Wojciech Kądziołka, Adam De Ville, Leon Thuna i Michał Niewierski. Zatrudnionych było trzech woźnych. Kasa Sądu znajdowała się w C.k. Urzędzie Podatkowym w Tarnobrzegu. Roki sądowe odbywały się raz w miesiącu w Baranowie i Grębowie. Rejentem był Antoni Różanski, a adwokatami doktorzy praw: Antoni Surowiecki, Maurycy Goldgart, Ozyasz Molet i Wolf Reben.
II. Dwudziestolecie międzywojenne.
Po odzyskaniu niepodległości nastąpiła stopniowa unifikacja struktury sądownictwa powszechnego. Zapoczątkował je dekret Naczelnika Państwa z 8 lutego 1919 r. w przedmiocie zmian o urządzeniach wymiaru sprawiedliwości w byłym zaborze austriackim. Wprowadzono wtedy jako język urzędowy język polski i nakazano wydawanie wyroków w imieniu Republiki Polskiej.
Zasadnicze zmiany w funkcjonowaniu sądów powiatowych przyniosło dopiero rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 lutego 1926 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych. Jego pierwsza nowelizacja z 1929r. zmieniła nazewnictwo z sądów „powiatowych” na „grodzkie” i przewidywała w miejsce naczelników sądów powiatowych - kierowników sądów grodzkich. Sąd Grodzki w Tarnobrzegu podlegał (jako jeden z czternastu sądów grodzkich) Sądowi Okręgowemu w Rzeszowie i Sądowi Apelacyjnemu w Krakowie.
Systematycznie zwiększała się kognicja sądów powszechnych, a w konsekwencji liczba rozpoznawanych spraw. Dotyczyło to również Sądu Grodzkiego w Tarnobrzegu. W okresie międzywojennym Rada Powiatowa w Tarnobrzegu i parlamentarzyści powiatu rozpoczęli starania w Ministerstwie Sprawiedliwości i sądach wyższych instancji o utworzenie w Tarnobrzegu Sądu Kolegialnego (obwodowego). Uzasadniano to nie tylko rosnącą liczbą spraw, ale i znaczną odległością Tarnobrzega od siedziby Sądu Kolegialnego w Rzeszowie oraz trudnym dojazdem. Dzięki tym zabiegom doraźnie zwiększono liczbę etatów w Sądzie Grodzkim i przekazano mu sprawy karne, które były wcześniej kierowane do Sądu rzeszowskiego. Powiększono również obszar właściwości Sądu Grodzkiego o prawobrzeżną część Sandomierza (dzielnica Nadbrzezie). Nastąpiło to na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1938 r. o okręgu Sądu Grodzkiego w Tarnobrzegu. Dalsze starania o utworzenie Sądu wyższej instancji w Tarnobrzegu przerwał wybuch wojny.
Uchwała Sądu Grodzkiego w Tarnobrzegu w sprawie spadkowej z 1938 r.
III. Okres II Wojny Światowej.
W czasie okupacji tarnobrzeskie sądownictwo dzieliło trudny los pozostałych sądów na tym terenie. Jego działalność oparta była na Rozporządzeniach Generalnego Gubernatora z 26 października 1939 r. i 19 lutego 1940 r. Tak jak inne sądy grodzkie w tamtym okresie, Sąd Grodzki w Tarnobrzegu właściwy był tylko w tych sprawach, które nie zostały zastrzeżone do wyłącznej kompetencji sądów niemieckich. Tej zaś kognicji podlegali np. Reichsdeutche i Volksdeutche oraz Polacy, Ukraińcy i Żydzi w zakresie działalności skierowanej przeciwko bezpieczeństwu i autorytetowi Rzeszy, narodowi niemieckiemu oraz życiu, zdrowiu i mieniu osób narodowości niemieckiej. Ale nawet wyroki sądów polskich, w sprawach w których były one wyłącznie właściwe, podlegały kontroli Wyższego Sądu Niemieckiego, a sądy polskie nie mogły przesłuchiwać w charakterze świadków lub biegłych osób narodowości niemieckiej. Dostępne źródła historyczne nie dają żadnych podstaw do kwestionowania postawy patriotycznej pracowników tarnobrzeskiego Sądu w tym tragicznym okresie.
IV. Polska Rzeczpospolita Ludowa.
Czas powojenny to kolejna reorganizacja sądownictwa powszechnego i utworzenie w 1950 r. sądów powiatowych. Dokonało się to na mocy ustawy zmieniającej z dnia 20 lipca 1950 r. Prawo o ustroju sadów powszechnych. Wydane na tej podstawie Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 listopada o dostosowaniu sądów powszechnych do nowych przepisów ustrojowych i o zniesieniu sądów zbędnych (które weszło w życie z dniem 1 stycznia 1951 r.), przekształciło Sąd Grodzki w Tarnobrzegu w Sąd Powiatowy w Tarnobrzegu. Właściwość tego Sądu rozciągała się na cały dawny powiat tarnobrzeski. Jednocześnie Sąd Grodzki w Rozwadowie stał się Wydziałem Zamiejscowym w Rozwadowie Sądu Powiatowego w Tarnobrzegu dla gmin: miejskiej Rozwadów i wiejskich: Charzewice, Radomyśl nad Sanem i Zbydniów. Obszar właściwości tarnobrzeskiego Sądu uległ jeszcze poszerzeniu na mocy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 lipca 1957 r. w sprawie zmiany obszaru właściwości Sądu Powiatowego w Nisku i Wydziału Zamiejscowego w Rozwadowie Sądu Powiatowego w Tarnobrzegu. Na mocy tego aktu prawnego powiat miejski Stalowa Wola, włączono do obszaru właściwości Wydziału Zamiejscowego.
Akt przejęcia nieruchomości Tarnowskich na rzecz Skarbu Państwa na podstawie aktu nacjonalizacji - dekretu PKWN. Wpis z dnia 16.08.1946 r.
W tym czasie siedziba Sądu Powiatowego mieściła się w zaadaptowanych dawnych pomieszczeniach majątku Tarnowskich przy ul. Dominikańskiej.
Poprzedni gmach Sądu Rejonowego w Tarnobrzegu (obecnie siedziba Społecznego Gimnazjum i Liceum).
W 1967 r. utworzono w Sądzie Tarnobrzeskim Wydział Nieletnich (Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 8 października 1967 r.).
V. Lata osiemdziesiąte XX wieku.
Na szczególne podkreślenie zasługuje postawa pracowników Sądu tarnobrzeskiego w latach 80-tych, tj. w czasach Solidarności i stanu wojennego. Tylko w naszym Sądzie Rejonowym, jako jedynym w Województwie Tarnobrzeskim działał bowiem Związek Zawodowy Solidarność. Jego członkami było dwoje sędziów Sądu Rejonowego: Anna Koprowska i Leokadia Irzyk. Pierwsza z nich za godną postawę w tamtym okresie zapłaciła szczególnie wysoką cenę, tj. wydaleniem ze służby.
Bal Prawnika z lutego 1981 r. Ówcześni Prezesi tarnobrzeskich Sądów; Rejonowego – Wiesław Czech (z lewej) i Wojewódzkiego - Ignacy Szafran.
Rok 1985 to powstanie Wydziału Pracy, a 1989 r. Wydziału Gospodarczego i Sekcji Rejestrowej.
VI. Czasy współczesne – III Rzeczpospolita.
26 maja 1992r. utworzono Wydział Wieczystoksięgowy. Dynamiczny rozwój Sądu i tworzenie kolejnych jednostek organizacyjnych wymusiły konieczność zapewnienia nowych, godnych warunków pracy. W początku lat 90-tych rozpoczęto budowę nowego gmachu Sądów i Prokuratur w Tarnobrzegu. Przeprowadzka do nowej siedziby miała miejsce 10 września 1995 r.
Aktualna siedziba Sądu Rejonowego w Tarnobrzegu.
Od 1 stycznia 2001r. powstał Wydział Cywilno – Karny, przemianowany następnie w 2003r. na Wydział VII Grodzki. W październiku 2001r. Wydział Pracy tut. Sądu stał się dodatkowo Wydziałem Ubezpieczeniowym, a w 2003r. utworzono Sekcję Upadłościową. Rok później powstała Elektroniczna Księga Wieczysta i rozpoczęto migrację ksiąg prowadzonych w tradycyjnym systemie w Ośrodku Migracyjnym w Nisku. W 2004 r. utworzono kolejny,
VIII Wydział Grodzki.
VII. Pracownicy Sądu Rejonowego w Tarnobrzegu.
Historia tarnobrzeskiego Sądu to oczywiście nie tylko historia aktów prawnych, struktur organizacyjnych, obszarów właściwości, nazewnictwa i budynków. To w pierwszym rzędzie historia konkretnych ludzi, wielu pokoleń pracowników tarnobrzeskiego wymiaru sprawiedliwości. Z uwagi na charakter niniejszego opracowania, braki w źródłowych archiwaliach i zawodność pamięci ludzkiej – nie sposób wymienić ich wszystkich.
Koniecznie jednak wypada wspomnieć kolejnych prezesów tarnobrzeskiego sądu. Jak podano już na wstępie, pierwszym kierownikiem c.k. Sądu Powiatowego był Władysław Szmydziński. Jego kadencja trwała od 1867 r. do 1871 r. Kolejni prezesi (kierownicy, naczelnicy) to:
- Feliks Radwański 1871-1875 r.
- Erazm Tałasiewicz 1876- 1878 r.,
- Józef Cyga 1878-1884 r.,
- Franciszek Riess 1885 – 1895 r.,
- Edmund Hartman 1896 – 1910 r.
- Jan Opiat 1910 – 1913 r.,
- Zygmunt Mrowec 1914-1920 r.,
- sędzia Waga 1921-1937 r.,
- Marian Andrysik 1938-1942 r.,
- Kazimierz Bochniarz 1943 – 1951 r.,
- Józef Martynuska 1951 r.
- Tadeusz Ćwierz 1951-1956 r.,
- Czesław Hadryś 1956 r.,
- Jan Bokwa 1957- 1962r.,
Pochód pierwszomajowy z przełomu lat 50-tych i 60-tych na tarnobrzeskim Rynku. Na pierwszym planie w środku - Prezes Jan Bokwa.
- Józef Jakubowski 1962-1965 r.,
- Ignacy Szafran 1966 -1976 r.,
- Wiesław Czech 1976- 1990 r.,
- Marian Mazur 1990-1994 r.
- Marek Bajak 1995-2006 r.
Trzej ostatni Prezesi Sądu Rejonowego w Tarnobrzegu – od lewej: Wiesław Czech, Marian Mazur i Marek Bajak.
W dalszej kolejności wymienić trzeba choć kilku notariuszy, poczynając od pierwszego z nich - Konstantego Rogalskiego (od 1876 r.), Gustawa Hizingera (notariusz od 1892 r.) i Antoniego Rażumskiego ( kancelaria od 1904 r.). Tarnobrzescy rejenci z czasów nam bardziej współczesnych to Bogusława Tomasik, Jacek Kossak, Władysław Rutyna, Zbigniew Kamieński, Marek Stec i Anna Sokół.
Żaden wymiar sprawiedliwości nie mógłby funkcjonować bez adwokatów. Pierwszym tarnobrzeskim adwokatem był wspomniany już Edward Niesiołowski. Wymienić należy także dr Antoniego Surowieckiego (adwokat od 1888r.) . Antoni Surowiecki (1857- 1944 r.) był wielkim społecznikiem, twórcą jednej z pierwszych kas raiffeisenowskich w Galicji, działaczem narodowym (bliskim przyjacielem Romana Dmowskiego) i ostatnim przedwojennym burmistrzem miasta. W uhonorowaniu jego zasług, ufundowano mu pomnik i jego imieniem nazwano jeden z tarnobrzeskich placów. Kolejni tarnobrzescy adwokaci to doktorzy praw: Józef Tumidajewicz (od 1899 r.), Wolf Reben i Samuel Winkler (od 1892 r.), Wilhelm Reichman (od 1897 r.) i Ozyasz Molet (od 1910 r.). W okresie przedwojennym swoją praktykę adwokacką w Tarnobrzegu rozpoczął dr Leonard Madej, patron i wychowawca wielu pokoleń tarnobrzeskich adwokatów. Nie sposób w tym miejscu pominąć adwokatów: Jana Secha, Stanisława Mleczko, Tadeusza Łuczaka, Grzegorza Wójtowicza, Władysława Hermana i Władysława Szałapaty. Szczególne miejsce - nie tylko w historii tarnobrzeskiego wymiaru sprawiedliwości - zajmują nestorzy naszej palestry, aktywni zawodowo do dnia dzisiejszego i niezwykle zasłużeni adwokaci: Rajmund Aschenbrenner i Mieczysław Kokowski.
Adwokat Jan Sech (w środku)
Sądy nigdy nie mogłyby efektywnie działać bez skutecznej egzekucji orzeczeń. Taką przez wiele lat zapewniał komornik Józef Zych, który zajmował to stanowisko od lat 60-tych XX wieku. Zanim został komornikiem, zmuszony był zrezygnować z kariery w prokuraturze z przyczyn politycznych.
Trzeba wspomnieć również o tak ważnej instytucji w dawnym wymiarze sprawiedliwości, jak woźny sądowy. Od 15 sierpnia 1944 r. do 31 sierpnia 1973 r. funkcję woźnego w sądzie tarnobrzeskim pełnił nieprzerwanie Józef Krzyżanowski, ostatni przedstawiciel tej profesji.
Koniecznie uhonorować należy osoby, które wniosły chyba największy wkład w funkcjonowanie Sądu Rejonowego w Tarnobrzegu w okresie powojennym. Ludzie ci poświęcili naszemu Sądowi całe swoje zawodowe życie. Są to tacy długoletni pracownicy administracyjni i obsługi, jak: Jan Farbisz, Zofia Domagała, Zofia Rodzeń, Irena Piątek, Władysława Zygmunt, Alina Zaród, Helena Gawrońska, Teresa Skubida, Marianna Opala, Halina Śmiechowska, Stefania Kudela, Józef Kula, Zofia Kruk i Alicja Wójcik.
Rzecz jasna, powyższe wyliczenie ma jedynie przykładowy charakter. Niestety większość z wymienionych wyżej osób już nie żyje i to właśnie o naszych nieżyjących kolegach sędziach należałoby wspomnieć nieco więcej. Nawet pobieżna lektura zachowanych akt personalnych niezbicie dowodzi, że były to wyjątkowe osobowości, jakich – niestety – dziś próżno szukać w naszym środowisku.
Niewątpliwie należał do nich sędzia Tadeusz Ćwierz ur. w 1913 r., absolwent Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, sędzia naszego sądu do 30 czerwca 1978 r. Był on nie tylko znakomitym prawnikiem cywilistą, ale i człowiekiem o bardzo szerokich horyzontach i zainteresowaniach, filatelistą oraz członkiem Towarzystwa Miłośników Astronomii. Był przy tym osobą niepokorną, która nawet w bardzo trudnych czasach potrafiła sprostać godności zawodu. Najlepiej świadczy o tej postawie fragment opinii służbowej z 1963 r.: „Stosunek jego do obecnej rzeczywistości nie budzi zasadniczych zastrzeżeń”. Po dziś dzień nasi najstarsi koledzy cytują jego znane powiedzenie, traktujące o właściwym podejściu do rozstrzygania najbardziej złożonych problemów prawnych: „Nie strząsajcie zielonych jabłek, one same spadną”.
Bardzo ciekawą postacią związaną przez całe życie zawodowe z tarnobrzeskim Sądem, był sędzia Kazimierz Bochniewicz, ur. w 1905 r. absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego. Został on mianowany asesorem już w styczniu 1932 r., a sędzią grodzkim w październiku tego samego roku. Orzekał początkowo w Mielcu. W Sądzie Rejonowym w Tarnobrzegu pracował od 1938 r. do 31 lipca 1971 r. Długoletni członek PTTK, znakomity fotografik amator i społecznik udzielający porad prawnych. Wiele o nim powiedzą również fragmenty opinii służbowej z 1963 r.: „W badaniu prawdy obiektywnej nadzwyczaj skrupulatny. Do obecnej rzeczywistości ustosunkowany pozytywnie, aczkolwiek bezpartyjny”.
Do tego samego grona zaliczyć trzeba sędziego Jana Bokwę, ur. 23.01.1915 r., absolwenta Uniwersytetu Jagiellońskiego, sędziego tut. Sądu od 1946 r. Jan Bokwa w czasie wojny był członkiem Batalionów Chłopskich. Jego z kolei w opiniach służbowych charakteryzowano następująco: „Bez nałogów ujemnych i nieskazitelnego charakteru, o nieprzeciętnej inteligencji, prowadzi się pod każdym względem bez zarzutów. Nie wykonuje skłonności do alkoholu ani gry w karty”.
Legitymacja studencka Jana Bokwy z 1935 r.
Dyplom ukończenia studiów Jana Bokwy z 1945 r.
Historia tarnobrzeskiego Sądu byłaby niepełna, bez wymienienia sędziów w stanie spoczynku: Bronisławy Kopeć, Henryki Zięby i Ignacego Szafrana oraz orzekających do dzisiaj Wiesława Czecha, Mariana Mazura i Marka Bajaka. Sędzia Bronisława Kopeć to twórca sądownictwa rodzinnego w całym okręgu tarnobrzeskim i wielki – nie tylko na skalę lokalną - autorytet w tej dziedzinie prawa. Równie znakomitym specjalistą w zakresie prawa rodzinnego była sędzia Henryka Zięba. Z kolei sędzia Ignacy Szafran to wybitny znawca prawa cywilnego, niesłychanie sprawny praktyk i znakomity organizator. Wszyscy wymienieni sędziowie w uznaniu ich kwalifikacji, awansowali do sądu wyższej instancji, sprawowali tam odpowiedzialne funkcje i odeszli ze służby w stan spoczynku w randze sędziów Sądu Okręgowego. Natomiast pozostający aktualnie w służbie Wiesław Czech, Marian Mazur i Marek Bajak to byli prezesi naszego Sądu i jednocześnie nasi najstarsi stażem koledzy. Pierwszy z nich to wybitny karnista, a drugi specjalista z zakresu ksiąg wieczystych (orzekający z powodzeniem we wszystkich Wydziałach tut. Sądu).
Jedna z sal rozpraw Sądu Rejonowego w Tarnobrzegu
Natomiast mój niedościgły poprzednik Marek Bajak – aktualnie Wiceprezes i jednocześnie Przewodniczący Wydziału Rodzinnego – zorganizował od podstaw (wraz z sędzią Wiesławem Zalewskim) tarnobrzeskie sądownictwo gospodarcze.
VIII. Teraźniejszość i przyszłość.
Sąd Rejonowy w Tarnobrzegu jest i z pewnością pozostanie, największym Sądem Rejonowym okręgu tarnobrzeskiego. Od dawna uchodzi on przy tym – nie umniejszając w niczym jakości pracy koleżanek i kolegów z innych jednostek – za Sąd wzorcowy. Świadczą o tym takie obiektywne kryteria, jak np.: wyniki statystyczne, oceny wizytatorów i liczba awansów do sądów wyższych instancji. W chwili obecnej na 23 sędziów Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu, aż 11 to byli sędziowie Sądu Rejonowego w Tarnobrzegu. Są to: Wiesława Sech – Prezes Sądu Okręgowego, Henryka Araszkiewicz, Katarzyna Bryś – Dywan, Krzysztof Deryło, Ewa Domańska, Zygmunt Dudziński, Józef Dyl, Janusz Hamera, Wiesław Kulpa, Wojciech Paluch i Marek Nowak. Byli sędziowie tarnobrzeskiego Sądu orzekają również w innych Sądach. I tak, Alicja Podczaska w Sądzie Apelacyjnym w Rzeszowie, Maria Tarnowska w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Warszawie, Dorota Szarek w Sądzie Okręgowym w Warszawie, a Mariusz Sadecki w Sądzie Okręgowym w Tarnowie.
Jedna z konferencji naukowych w Baranowie Sandomierskim. W pierwszym rzędzie, druga od prawej – Prezes Sądu Okręgowego Wiesława Sech i dalej od prawej: sędzia Sądu Okręgowego Józef Dyl (oboje to byli sędziowie tut. Sądu), mecenas Rajmund Aschenbrenner i jedna z naszych najmłodszych koleżanek SSR Karolina Barańska-Fundament.
Aby jeszcze w większym stopniu udoskonalić funkcjonowanie Sądu planujemy w najbliższym czasie adaptację nowych pomieszczeń na potrzeby sekretariatów, rozbudowę gmachu Sądu oraz utworzenie nowej jednostki organizacyjnej w postaci Sekcji Wykonawczej. Dokładamy także wszelkich starań aby już w roku 2009 zakończyć definitywnie proces migracji ksiąg wieczystych.
Sekretariat Wydziału Ksiąg Wieczystych.
Konsekwentnie wdrażamy informatyzację, w tym program elektronicznej wokandy. Intensywnie przygotowujemy się do radykalnych zmian w celu podniesienia jakości obsługi stron, polegającej na zorganizowaniu Biura Obsługi Klienta (BOK). Nasi świetni, bardzo zaangażowani w pracę społeczną kuratorzy - czynią usilne starania o utworzenie przy Sądzie Rejonowym Kuratorskiego Ośrodka Pracy z Młodzieżą.
Sędziowie tarnobrzeskiego Sądu aktywnie uczestniczą we wszystkich programach współpracy międzynarodowej, w tym we współpracy z Sądem Krajowym w Chemnitz i Sądem Apelacyjnym w Łucku.
Pracownicy naszego Sądu stanowią również trzon osobowy Stowarzyszenia Paragraf, zajmującego się – choć nie tylko – działalnością sportową. Od lat, godnie i ze znaczącymi sukcesami reprezentują oni nasze środowisko w przeróżnych zawodach sportowych.
Niewielka część naszych trofeów sportowych.
Obecnie w strukturze organizacyjnej Sądu funkcjonuje osiem Wydziałów (tj. I Wydział Cywilny, II Wydział Karny, III Wydział Rodzinny i Nieletnich, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, V Wydział Gospodarczy, VI Wydział Ksiąg Wieczystych i Hipoteki, VII Wydział Grodzki ds. karnych i VIII Wydział Grodzki ds. cywilnych i wykroczeniowych) oraz jedna Sekcja Upadłościowo – Układowa. Zasób etatowy w porównaniu z opisanym już wcześniej stanem z 2007 r. zmienił się o tyle, że w 2008 r. pozbawiono nas dwóch etatów sędziowskich.
Najpoważniejsze problemy z jakimi się obecnie borykamy, to oprócz bolączek typowych dla całego polskiego wymiaru sprawiedliwości – rosnąca z roku na rok liczba spraw oraz niedostatki obsady kadrowej. Mimo bieżących trudności, wszyscy pracownicy Sądu Rejonowego w Tarnobrzegu spoglądają w najbliższą przyszłość z nadzieją i optymizmem.
IX. Zakończenie i podziękowania.
Na koniec pragnę przeprosić wszystkich pominiętych w tekście pracowników Sądu Rejonowego w Tarnobrzegu i tarnobrzeskich prawników. O nich napisze z pewnością już ktoś inny, przy innej okazji. Ich karty w historii naszego Sądu nie zostały bowiem do końca zapisane i nie nadszedł jeszcze czas ostatecznych podsumowań.
Niniejsze, skromne opracowanie, nie mogłoby powstać bez nadzwyczaj życzliwej pomocy: mecenasa Rajmunda Aschenbrennera, dr Tadeusza Zycha, sędziego Mariana Mazura, prokurator Małgorzaty Bokwy i emerytowanej kierowniczki Sekretariatu Wydziału Gospodarczego Zofii Domagały. Wszystkim Im serdecznie dziękuję. Równie gorące podziękowania należą się autorom znakomitej monograficznej pracy o historii miasta Tarnobrzega pod redakcją F. Kiryka; Tarnobrzeg. Dzieje miasta 1593-1939, Tarnobrzeg 2005 r.
Tarnobrzeg, dnia 29 grudnia 2008 r.
Opracował:
Prezes Sądu Rejonowego SSO Marek Nowak
Wszelkie prawa zastrzeżone. Materiał ten jest ograniczony prawami autorskimi oraz innymi prawami i nie może być kopiowany, publikowany i rozprowadzany w żadnej formie bez zgody autora.
Sąd Rejonowy w Tarnobrzegu jest siedzibą Oddziału Stowarzyszenia Sędziów Polskich lUSTITIA, którego 45 członkami są Sędziowie z Sądu Rejonowego w Tarnobrzegu, Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu, Sądu Rejonowego w Stalowej Woli, Sądu Rejonowego w Mielcu, Sądu Rejonowego w Nisku oraz Sądu Rejonowego w Sandomierzu. Prezesem Zarządu Stowarzyszenia od jego powstania w 2001 r. jest Przewodniczący Wydziału Gospodarczego Sądu Rejonowego w Tarnobrzegu SSR Andrzej Ciach, a Wiceprezesami w obecnym Zarządzie SSO Ewa Domańska, SSR Tamara Flasza-Latosińska i SSR Ewa Pokutycka. Celem Stowarzyszenia jest integracja środowiska sędziowskiego poprzez wspólne szkolenia, wyjazdy zagraniczne i krajowe, imprezy kulturalne oraz reprezentacja i obrona praw sędziów w sprawach ustrojowych i osobistych we współpracy z Zarządem głównym Stowarzyszenia Sędziów Polskich lUSTITIA w Warszawie.
(źródło: uchwała Zarządu Oddziału SSP "lUSTITIA" w Tarnobrzegu z dnia 13.03.2015 r.)