Zasady uzyskania adwokata z urzędu | Sąd Rejonowy w Tarnobrzegu

I. Ustanowienie pełnomocnika z urzędu w sprawach cywilnych, rodzinnych, gospodarczych oraz pracy oraz ubezpieczeń społecznych

Pomoc prawną z urzędu w sprawach cywilnych reguluje ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) w artykułach od 117 do 124.

Strona zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub części, może domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego. Również osoba fizyczna niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona zgłasza wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych lub osobno, na piśmie lub ustnie do protokołu, w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy. Osoba fizyczna, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego sądu, może złożyć wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce swego zamieszkania, który niezwłocznie przesyła ten wniosek sądowi właściwemu. Sąd uwzględni taki wniosek, jeżeli udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny.

Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, zgłoszony po raz pierwszy w postępowaniu apelacyjnym, kasacyjnym lub postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sąd przekazuje do rozpoznania sądowi pierwszej instancji, chyba że uzna wniosek za uzasadniony.

Do wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego należy dołączyć oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o swoim stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, które w miarę możliwości powinny być potwierdzone odpowiednimi dokumentami (np. odcinkiem renty, zaświadczeniem o zarobkach, wypełnionym drukiem PIT itp). Jeżeli wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego składany jest łącznie z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych, osoba fizyczna dołącza tylko jedno oświadczenie. Oświadczenie sporządza się według ustalonego wzoru, którego treść zamieszczona jest na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości.

W formularzu powyższego oświadczenia powinny być wypełnione wszystkie rubryki, a w przypadku gdy wnioskodawcy nie dotyczy treść danego pola, należy nanieść stosowną wzmiankę lub przekreślić rubrykę. Ponadto przed uzupełnieniem powyższego oświadczenia prosimy koniecznie zapoznać się z pouczeniem na początku formularza. Wniosek jak i formularz urzędowy muszą być własnoręcznie podpisane przez wnioskodawcę.

Złożenie wniosku jest wolne od opłaty sądowej.

W razie oddalenia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona nie może ponownie domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, powołując się na te same okoliczności, które stanowiły uzasadnienie oddalonego wniosku. Ponowny wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, oparty na tych samych okolicznościach, podlega odrzuceniu. Na postanowienie o odrzuceniu wniosku nie przysługuje zażalenie.

Na postanowienie odmawiające ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie przysługuje zażalenie (art. 394 § 1 pkt 2 kpc). Zażalenie należy wnieść w terminie tygodnia od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia o odmowie do sądu, który wydał to postanowienie. Sąd ten (jeżeli nie uwzględni zażalenia, a zażalenie nie ma braków formalnych) przekaże zażalenie wraz z aktami sprawy sądowi drugiej instancji do rozpoznania.

O wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego sąd zwraca się do właściwej Okręgowej Rady Adwokackiej lub Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych, wydając stosowne postanowienie. Rada Adwokacka lub Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych, wyznacza adwokata lub radcę prawnego niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie dwóch tygodni, zawiadamiając o tym sąd. W zawiadomieniu właściwa Okręgowa Rada Adwokacka lub Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych wskazuje imię i nazwisko wyznaczonego adwokata lub radcy prawnego oraz jego adres do doręczeń.

Ustanowienie adwokata lub radcy prawnego przez sąd jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego.

Sąd może zarządzić stosowne dochodzenie, jeżeli na podstawie okoliczności sprawy lub oświadczeń strony przeciwnej powziął wątpliwości, co do rzeczywistego stanu majątkowego strony domagającej się ustanowienia lub zastępowanej przez ustanowionego adwokata lub radcę prawnego.

II. Zasady uzyskiwania obrońcy z urzędu w sprawach karnych

W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę (tzw. obrona obligatoryjna) jeżeli:
1. jest nieletni, głuchy, niemy lub niewidomy, zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności - art. 79 § 1 kpk;
2. wtedy, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę - art. 79 § 2 kpk;

w postępowaniu wykonawczym przed sądem skazany musi mieć obrońcę, jeżeli: jest głuchy, niemy lub niewidomy; zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności;nie ukończył 18 lat; gdy Sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę (art. 8 § 2 kkw)
w postępowaniu wykonawczym skazany może korzystać z pomocy obrońcy ustanowionego w tym postępowaniu (art. 8 § 1 kkw);
Oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może złożyć do sądu wniosek o ustanowienie mu obrońcy z urzędu w sytuacji, gdy nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Stan ten musi w należyty sposób wykazać (np. poprzez dołączenie do wniosku stosownych dokumentów) - art. 78 § 1 kpk.
Decyzję o ustanowieniu obrońcy z urzędu (lub odmowie) po rozpoznaniu złożonego wniosku, podejmuje w formie zarządzenia prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy (upoważniony sędzia). Wydane zarządzenie także w przypadku odmowy wyznaczenia obrońcy z urzędu nie podlega zaskarżeniu.
Strona postępowania karnego (inna niż oskarżony) może wnosić o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w sytuacji kiedy nie jest w stanie ponieść kosztów pomocy prawnej bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny - art. 87 kpk w zw. z art. 88 kpk i art. 78 § 1 kpk.
jeżeli skazany jest pozbawiony wolności obrońcę może ustanowić inna osoba (art. 83 § 1 kpk);
upoważnienie do obrony może być udzielone na piśmie albo przez oświadczenie do protokołu organu prowadzącego postępowanie karne (art. 83 § 2 kpk);
skazany może mieć jednocześnie nie więcej niż trzech obrońców (art. 77 kpk);
obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów ustroju o adwokaturze (czyli adwokat).

Decyzję, po rozpatrzeniu wniosku, podejmuje prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy (upoważniony sędzia). Decyzja niezależnie od podjętego rozstrzygnięcia, nie podlega zaskarżeniu.

źródło: http://tarnobrzeg.so.gov.pl/content/zasady-uzyskania-adwokata-z-urzędu